پوویدون ـ آیودین (PVP-I) یا آیودوپوویدون که به بتادین یا دوا گلی نیز معروف است ، ماده‌ای گندزدا است که برای ضدعفونی کردن پوست، قبل و بعد از جراحی به کار برده می‌شود. از بتادین برای ضدعفونی کردن پوست بیمار و دست جراح استفاده می‌شود. بتادین برای شستشوی زخم‌های کوچک نیز کاربرد دارد. بتادین به دو صورت مایع و پودر به فروش می‌رسد. پوویدون ـ آیودین نخستین بار به سال ۱۹۵۵ تولید شد، این محصول بدون نسخه به فروش می‌رسد.
بتادین قهوه‌ای (پوویدون ـ آیودین)
مخصوص ضدعفونی پس از جراحی پوویدون ـ آیودین ۷٫۵ % محلول ضدعفونی کننده غیراستریل پاک کننده از بین برنده ویروس‌ها و باکتری‌ها
کاربرد:
از بین بردن باکتری‌هایی که ممکن است پوست را عفونی کنند. بتادین برای آماده‌سازی پوست قبل از جراحی به کار برده می‌شود. شستشوی دست برای کاهش باکتری‌های روی پوست کاهش قابل توجه تعداد میکروارگانیسم‌های روی دست‌ها و ساعدها قبل از جراحی یا درمان و مراقبت از بیمار
راهنمای مصرف:
دست‌ها را آب بزنید. حدود ۵ میلی لیتر (یک قاشق چای‌خوری پر) از بتادین را روی دست‌ها و ساعدها بریزید. بدون اضافه کردن آب، دست‌ها را دو و نیم تا سه دقیقه به هم بمالید. در صورت تمایل می‌توانید از اسفنج استفاده کنید. زیر ناخن‌ها را نیز به خوبی تمیز کنید. مقدار کمی آب اضافه کنید تا کف زیادی تولید شود. دست‌ها را زیر آب شیر، آب بکشید. تمام این مراحل را یک بار دیگر با ۵ میلی لیتر بتادین تکرار کنید.
بتادین سبز (پوویدون ـ آیودین)
پوویدون ـ آیودین ۱۰ % محلول ضدعفونی کننده غیراستریل
کاربرد:
آماده‌سازی پوست بیمار قبل از درمان آماده‌سازی پوست قبل از جراحی نابود کردن باکتری‌های عامل عفونت‌های پوستی
دستور مصرف:
پوویدون ـ آیودین سبز یکبار مصرف است تا از آلودگی خارجی جلوگیری می‌شود. محل جراحی را پیش از جراحی پاک کنید. محلول را روی پوست بزنید و اجازه دهید خشک شود. ناحیه جراحی را می‌توانید با باند پانسمان بپوشانید.
کاربردهای پزشکی بتادین
پوویدون ـ آیوداین کاربرد گسترده‌ای برای ضدعفونی کردن موضعی و پیشگیری از عفونت زخم دارد. بتادین در کمک‌های اولیه برای درمان خراش‌ها، سوختگی‌ها، تاول‌ها و بریدگی‌های جزئی به کار برده می‌شود. اثر ضدعفونی کننده پوویدون ـ آیوداین ماندگارتر از تنتور ید است، چون بافت‌های نرم بتادین را به آهستگی جذب می‌کند؛ با این توصیف بتادین برای جراحی‌های طولانی‌تر مناسب‌تر است. کلرهگزیدین نیز اثر مشابهی دارد، اما سمی بودن آن نیز باید در نظر گرفته شود. پوویدون ـ آیوداین کاربرد گسترده‌ای در پزشکی دارد و از آن به عنوان محلول ضدعفونی کننده برای شستشوی قبل و بعد از جراحی، درمان و پیشگیری از عفونت زخم، جراحت، بریدگی و سوختگی و همچنین برای درمان عفونت‌های مربوط به زخم بستر و زخم دکوبیتوس استفاده می‌شود. همچنین متخصصین زنان و زایمان از بتادین برای درمان التهاب واژن ناشی از عفونت‌های قارچی، تریکوموناس یا عفونت‌های مختلط استفاده می‌کنند. پوویدون ـ آیوداین مخصوص این کاربردها در غلظت ۱۰ ـ ۷٫۵ % و به صورت محلول، اسپری، اسکراب، پماد و سواب تولید می‌شود.
چشم
محلول بافر ۲٫۵ % پوویدون ـ آیوداین برای پیشگیری از التهاب ملتحمه نوزادی، به ویژه موارد ناشی از سوزاک با عامل نایسریا گونوره‌آ یا کلامیدیا تراکوماتیس به کار برده می‌شود. در حال حاضر مشخص نیست که آیا پوویدون ـ آیوداین بیش از دیگر روش‌ها احتمال بروز التهاب ملتحمه را در نوزادان کاهش می‌دهد یا خیر. پوویدون ـ آیوداین از آن رو برای پیشگیری از این عارضه بسیار مناسب است که برخلاف دیگر مواد با قارچ‌ها و ویروس‌هایی مانند اچ آی وی و هرپس سیمپلکس نیز مقابله می‌کند.
پلورودزیس
پوویدون ـ آیوداین برای بیمارانی به کار برده می‌شود که با مشکل پلورودزیس یا جمع شدن مایع در پشت ریه یا فضای پلور مواجه شده‌اند، در این حالت فضای پلور به دلیل نشت مداوم مایع ریوی متورم می‌شود. پوویدون ـ آیوداین مخصوص این کاربرد به اندازه تالک موثر و ایمن است و گاهی به دلیل قیمت پایین و در دسترس بودن به تالک ترجیح داده می‌شود.
موارد منع مصرف بتادین
ید موجود در بتادین با پراکسید هیدروژن، نقره، تائورولیدین و پروتئین‌هایی مانند آنزیم‌ها واکنش می‌دهد، نتیجه این واکنش بی‌اثر شدن خود بتادین و ترکیبات اشاره شده است. همچنین بتادین با بسیاری از ترکیبات جیوه نیز واکنش می‌دهد و ترکیبات خورنده یدید جیوه را تولید می‌کند. به علاوه چون بتادین با بسیاری از فلزات واکنش می‌دهد، از این ماده نمی‌توان برای ضدعفونی کردن قبل از سوراخ کردن (پیرسینگ) فلزی استفاده کرد.
بدن ید را در مقادیر مختلف جذب می‌کند، میزان جذب ید به ناحیه استعمال و وضعیت پوست بستگی دارد. با این توصیف بتادین در آزمایش‌های تشخیصی غده تیروئید، مانند تشخیص با ید رادیواکتیو و عامل‌های تشخیصی مورد استفاده برای آزمایش ادرار و مدفوع، مانند رزین Guaiacum اختلال ایجاد می‌کند.
عوارض جانبی بتادین
از عوارض جانبی بتادین میتوان به تحریک پوست اشاره کرد. اگر بتادین برای زخم‌های بزرگ به کار برده شود، احتمال بروز ناراحتی‌های کلیه، بالا رفتن سدیم خون و اسیدوز متابولیک وجود دارد. استفاده از بتادین برای بانوان باردار قبل از هفته سی و دوم یا برای بیمارانی که لیتیوم مصرف می‌کنند، توصیه نمی‌شود. همچنین مصرف مکرر بتادین برای بیماران دچار ناراحتی‌های تیروئید ممنوع است. پوویدون ـ آیوداین کمپلکس شیمیایی پوویدون، هیدروژن یدید و عنصر ید است که حاوی ۹ % و ۱۲ % ید است. این ترکیب ید آزاد می‌کند و به این ترتیب طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها را نابود می‌کند.
شیمی بتادین
پوویدون ـ آیوداین کمپلکس شیمیایی پوویدون، یدید هیدروژن و عنصر ید است. این ماده کاملاً در آب سرد و گرم ملایم، اتانول (اتیل الکل)، ایزوپروپیل الکل، پلی اتیلن گلیکول و گلیسرول حل می‌شود. پایداری بتادین در محلول بسیار بالاتر از پایداری تنتور ید یا محلول لوگل است.
ید آزاد به آهستگی از کمپلکس پوویدون ـ آیوداین حل شده جدا می‌شود، در اثر ترکیب ید آزاد با لیپیدها و ترکیب اکسیژن با سیتوپلاسمیک و ترکیبات غشاء سلولی، سلول‌های اوکاریوت و پروکاریوت نابود می‌شود. این عامل فعالیت ضدمیکروبی گسترده‌ای را علیه باکتری‌ها، قارچ‌ها، تک یاختگان و ویروس‌ها نشان می‌دهد. آزاد شدن آهسته ید از کمپلکس پوویدون ـ آیوداین در محلول میزان سمی بودن ید را برای سلول‌های پستانداران به حداقل می‌رساند.
پوویدون ـ آیوداین را میتوان به هیدروژل‌های بر پایه کربوکسی متیل سلولز (CMC)، پلی وینیل الکل (PVA) و ژلاتین اضافه کرد یا با پلی آکریل آمید ترکیب کرد. این هیدروژل‌ها برای پانسمان زخم به کار برده می‌شود. نرخ آزاد شدن ید در کمپلکس PVP-I تاحد زیادی به ترکیب هیدروژل بستگی دارد. CMC/PVA بیشتر و برای ژلاتین کمتر است.
گاز(به انگلیسی: Gauze) یک پارچهٔ نازک با بافت باز است. معمولاً از گاز پس از سترون کردن (استریل) برای پانسمان زخم استفاده می‌شود. ریشه این واژه از فارسی و اسپانیایی در کلمه حریر گرفته شده‌است. این پارچه‌های تور مانند در اتاق عمل کاربرد زیادی دارند و در ابعاد ۱۰ در ۱۰ سانتی متر یافت می‌شوند. از نظر شناسایی و رادیوپک بودن به دو نوع ساده و خط دار تقسیم می‌شوند. برخی از گازها دارای ویژگی خاصی هستند مثلاًگاز وازلین که برای پانسمان سوختگی به کار می‌رود و به دلیل چرب بودن به سطح زخم زیاد نمی‌چسبد یا گاز خط دار که در اتاق عمل به کار می‌رود و به دلیل داشتن یک نخ حاجب در رادیوگرافی، یافتن آن در بدن بیمار در مواردیکه گاز در موضع جراحی جا می‌ماند ساده‌تر است.
گاز وازلینه (کلاس خطر = C ):گاز طبی آغشته به وازلین است که در مصارف پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.جهت پانسمان مستقیم زخم های مزمن ، خشک و زخم های سوختگی و زخم های بستر به صورت عمومی
گاز طبی دندان پزشکی(کلاس خطر = B): گاز هیدروفیلی با قابلیت جذب آب، برای جذب خون و محلول ها از محل جراحت مورد استفاده قرار گیرد.
گاز طبی استریل (کلاس خطر= B ):گاز استریل با قابلیت جذب آب بالا جهت جذب خون و پساب های خونی بر روی زخم های سطحی
گاز طبی غیر استریل( ساده) (کلاس خطر = B ): برای جذب خون و پساب های خونی، آغشته کردن سطح زخم به مواد ضدعفونی کننده همراه با گاز استریل، قرار دادن گاز غیر استریل بر روی گاز استریل قرار داده شده بر روی زخم به منظور پانسمان
گاز طبی غیر استریل( نخ دار) (کلاس خطر = B ): برای جذب خون و پساب های خونی، آغشته کردن سطح زخم به مواد ضدعفونی کننده با گاز استریل، قرار دادن گاز استریل بر روی زخم به منظور پانسمان، استفاده از گاز نخ دار در زمان انجام عمل جراحی
لانگ گاز(کلاس خطر = B ): برای کنترل خونریزی، جذب خون و ترشحات خونی در جراحی های باز داخلی .
رعایت این ضابطه برای تمام تولید کنندگان و واردکنندگان انواع گازهای پزشکی الزامی می باشد.
کلیه گازها باید به صورت استریل مورد مصرف قرار گیرند.
تاریخ انقضاء گازهای طبی غیراستریل ساده و نخ دار، گاز دندانپزشکی و لانگ گاز حداکثر پنج سال و تاریخ انقضاء گاز استریل حداکثر سه سال اعلام میگردد.( ارائه مدارک و مستندات لازم درخصوص صحه گذاری طول عمر محصول)
